Ngành mía đường từ lâu đã được xem là một trong những trụ cột quan trọng của nông nghiệp và công nghiệp chế biến thực phẩm tại Việt Nam. Bên cạnh sản phẩm chính là đường, quá trình sản xuất còn tạo ra nhiều sản phẩm phụ có giá trị kinh tế và ứng dụng rộng rãi, trong đó đáng chú ý nhất là mật rỉ (molasses). Nếu như trước đây mật rỉ thường bị xem là phụ phẩm ít giá trị thì ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và nhu cầu thị trường, nó đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị mía đường.
1. Mật rỉ là gì?
Mật rỉ là chất lỏng đặc sánh, màu nâu đậm, được tạo ra từ quá trình kết tinh đường. Sau khi phần đường sucrose được tách ra, phần dịch còn lại chứa nhiều đường khử, khoáng chất, vitamin và hợp chất hữu cơ khác chính là mật rỉ.
Đặc điểm nổi bật của mật rỉ:
Màu nâu sẫm đến đen, có mùi đặc trưng.
Vị ngọt đậm, hơi đắng nhẹ.
Giàu khoáng chất như sắt, canxi, magie, kali.
Chính thành phần này đã giúp mật rỉ trở thành nguyên liệu quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp.
2. Vai trò của mật rỉ trong chuỗi giá trị mía đường
2.1. Nguyên liệu sản xuất cồn và ethanol
Một trong những ứng dụng lớn nhất của mật rỉ là sản xuất cồn công nghiệp và ethanol sinh học. Nhờ chứa hàm lượng đường khử cao, mật rỉ là môi trường lý tưởng cho quá trình lên men tạo ethanol. Đây chính là nguồn nguyên liệu quan trọng để sản xuất nhiên liệu sinh học (bio-ethanol), góp phần giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và hướng tới phát triển bền vững.
2.2. Thức ăn chăn nuôi
Mật rỉ được sử dụng rộng rãi trong ngành chăn nuôi nhờ khả năng cung cấp năng lượng nhanh, tăng độ ngon miệng và kết dính thức ăn. Việc bổ sung mật rỉ giúp cải thiện tiêu hóa và thúc đẩy tăng trưởng ở gia súc, gia cầm. Điều này mở ra cơ hội kinh tế mới cho các nhà máy đường khi tận dụng phụ phẩm để cung ứng cho ngành chăn nuôi.
2.3. Nguyên liệu trong công nghiệp thực phẩm và đồ uống
Mật rỉ không chỉ là nguyên liệu sản xuất rượu rum, bia đen mà còn được ứng dụng trong chế biến bánh kẹo, nước giải khát và các sản phẩm có hương vị đặc trưng. Ở một số thị trường, mật rỉ còn được đóng gói như một loại thực phẩm bổ dưỡng nhờ hàm lượng khoáng chất cao.
2.4. Ứng dụng trong dược phẩm và mỹ phẩm
Trong ngành dược phẩm, mật rỉ được khai thác làm nguyên liệu sản xuất vitamin, axit amin và một số chế phẩm vi sinh. Trong mỹ phẩm, mật rỉ cũng được nghiên cứu ứng dụng nhờ khả năng cung cấp dưỡng chất và chống oxy hóa.
2.5. Giá trị trong nông nghiệp
Mật rỉ còn được dùng làm phân bón hữu cơ sinh học và chế phẩm vi sinh, giúp cải tạo đất, tăng độ màu mỡ và hỗ trợ canh tác bền vững. Đây là một hướng đi quan trọng trong nông nghiệp tuần hoàn, giảm thiểu lãng phí tài nguyên.
Các sản phẩm phụ khác trong ngành mía đường
Ngoài mật rỉ, ngành mía đường còn tạo ra một số sản phẩm phụ khác đóng góp không nhỏ vào chuỗi giá trị:
Bã mía (Bagasse): được dùng làm nguyên liệu sản xuất giấy, ván ép, bột giấy, hoặc đốt tạo điện sinh khối.
Bùn lọc (Filter Cake): giàu chất hữu cơ và khoáng, có thể sử dụng làm phân bón hoặc cải tạo đất.
Tro lò hơi: có thể tận dụng làm phụ gia trong sản xuất vật liệu xây dựng.
Nhờ sự đa dạng này, ngành mía đường không chỉ dừng lại ở việc sản xuất đường mà còn mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác, gia tăng giá trị chuỗi cung ứng.
3. Ý nghĩa kinh tế và bền vững
Việc tận dụng mật rỉ và các sản phẩm phụ mang lại nhiều lợi ích:
– Kinh tế: tăng doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp, giảm chi phí xử lý chất thải.
– Xã hội: tạo thêm việc làm và nguồn thu nhập cho người dân.
– Môi trường: giảm thiểu ô nhiễm, thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.
– Đây chính là xu hướng phát triển tất yếu của ngành mía đường trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.
Kết luận
Mật rỉ và các sản phẩm phụ khác trong sản xuất đường không còn là “chất thải” vô giá trị, mà đã trở thành nguồn tài nguyên quý, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và tính bền vững của toàn ngành. Trong tương lai, khi nhu cầu về nhiên liệu sinh học, thực phẩm xanh và sản phẩm thân thiện môi trường ngày càng gia tăng, vai trò của mật rỉ chắc chắn sẽ tiếp tục được khẳng định mạnh mẽ hơn trong chuỗi giá trị mía đường.
Để lại một bình luận